Skip to main content

Zonnewind, een stroom geladen deeltjes die ontsnappen uit de Zon

Definitie van de zonnewind

De zonnewind is een plasma, een stroom geladen deeltjes (ionen en elektronen) die voortdurend ontsnappen uit de Zon naar de interplanetaire ruimte.

De deeltjes kunnen ontsnappen aan de greep van de Zon omdat de zonnecorona erg heet plasma bevat, met een temperatuur die de miljoenen graden overschrijdt. Bijgevolg krijgen de plasmadeeltjes een aanzienlijke bewegingssnelheid, een beetje zoals de moleculen in een kokende vloeistof hoge snelheden op microscopische schaal verwerven.

Op een zekere hoogte boven het oppervlak van de Zon is de bewegingssnelheid van de elektronen zo hoog (verschillende duizenden km/s) dat ze zich losmaken van de zwaartekrachtsgreep van de Zon, en positief geladen ionen met zich meevoeren. De zonnewind verspreidt zich dan in de interplanetaire ruimte.

Uit welke deeltjes bestaat de zonnewind?

De samenstelling van de zonnewind is vergelijkbaar met die van de corona: voornamelijk protonen (waterstofkernen), met ongeveer tien procent alfadeeltjes (heliumkernen) en sporen van zware ionen (koolstof, stikstof, zuurstof, silicium, ijzer, magnesium, ...).

De hoge temperatuur in de corona is verantwoordelijk voor de volledige ionisatie van waterstof en helium, en de verhoogde ionisatiesnelheid van zwaardere atomen zoals zuurstof en ijzer. De aanwezigheid van elektronen zorgt voor het behoud van een elektrisch neutraal geheel.

De zonnewind is een zeer schaars plasma: in de omgeving van de aarde bevat het gemiddeld amper 10 protonen per kubieke centimeter. Deeltjes van de zonnewind botsen zelden: elektronen en ionen kunnen zich niet binden tot neutrale atomen. De zonnewind varieert voortdurend, met tijdschalen van enkele seconden tot enkele jaren.

De aarde is beschermd tegen zonnewinddeeltjes

Het magneetveld van onze planeet beschermt ons bijna volledig tegen de aanstromende zonnewind door die af te leiden. Maar er bestaan zwakke zones in dit natuurlijke beschermingsschild. In de buurt van de polen zorgen de krachtlijnen van het magnetisch veld voor "trechters" waar deze deeltjes kunnen binnendringen, met als resultaat het lichtgevend verschijnsel van het poollicht.

De zonnewind botst recht op wat men de magnetosfeer noemt. De botsingszone vormt de buitenste grens van de magnetosfeer. Om de verstoringen in de magnetosfeer die door de zonnewind veroorzaakt worden te begrijpen moeten we de eigenschappen van de zonnewind zelf kennen.

De zonnewind is:

Het is belangrijk te weten hoeveel materie en energie van de zonnewind doorheen de magnetosfeer kan binnendringen.

Wanneer er grote storingen in de zonnewind plaatsvinden (tijdens periodes van hoge zonne-activiteit) kunnen dergelijke overdrachten van materie en energie magnetische stormen en drastische tijdelijke veranderingen in de structuur van de magnetosfeer veroorzaken.

De zonnewind beïnvloedt ook de andere hemellichamen van het zonnestelsel.

Figuur 1: Het magnetisch veld van onze planeer beshermd ons bijna volledig tegen de inkomende zonnewind-deeltjes door ze te weerkaatsen.